‘Een molen die niet maalt, krijgt houtworm’
GARDEREN – ,,Ik hou van een vaste regelmaat, dus sta ik elke dag om zeven uur, half acht op’’, zegt molenaar Bert de Lange. ,,Mijn opa was molenaar en ik denk dat ik daar als kind een tik van heb meegekregen. Mijn vader zag al snel dat daar niets in te verdienen was en is onderwijzer geworden. Zelf ben ik geomorfoloog geworden, maar ik ben al in 1953 begonnen met het volgen van de opleiding tot molenaar. Dan moet je eerst als knechtje aan de gang en alles schoonhouden bijvoorbeeld. Ik ben uiteindelijk in 1987 geslaagd voor mijn molenaarsdiploma. Vroeger werkte ik op de molen in Ede, maar 35 jaar geleden kwam bij molen De Hoop in Garderen een plaats vrij en ik werk hier nog steeds’’, vervolgt hij. Op donderdag en zaterdag wordt er gemalen en dan begint het werk om tien uur. ,,Je moet beginnen met het molenklaar maken, de kettingen losmaken zodat hij draaien kan en de zeilen erop leggen’’, legt hij uit. ,,De staart en de wieken leggen we altijd met kettingen vast zodat er niets kan gebeuren als het onverhoopt gaat stormen. Dat molenklaar maken duurt tot wel zo’n drie kwartier, maar als er leerlingen bij zijn, gaat het natuurlijk veel sneller. Vanmorgen stonden de wieken op noord en die moesten op het zuiden zodat hij op de wind kwam te staan. Dan moet je de kap draaien. En dan de hele dag opletten of de wind niet toeneemt!’’
In de ochtend komt een biologische boer uit de omgeving het graan brengen wat vervolgens gemalen wordt in De Hoop. Per dag kan er wel zo’n 400 kilo worden gemalen. Het biologische meel wordt weer opgehaald door de boer die zijn varkens en koeien er mee voert, zodat het vlees en de melk ook biologisch zijn. ,,Een molen die niet maalt krijgt houtworm, hij gaat lekken en verrotten’’, stelt de Lange. ,,Maar het is een mooie hobby, ik voel me helemaal lekker in de molen. Het is altijd leuk als er schoolklassen komen, die kinderen vinden het geluid dat de molen maakt prachtig en het ophijsen van de zakken met meel vinden ze ook altijd leuk, vooral als ze dan later met z’n allen de juf mogen ophijsen. Buitenlandse bezoekers komen er ook veel, die proberen we altijd in hun eigen taal te woord te staan, hoewel dat met Chinezen en Russen wel een beetje moeilijk is’’, lacht hij. Als het werk op de molen er rond vier uur op zit, duurt het nog wel een half uurtje, al naar gelang de aanwezigheid van leerlingen om de zeilen te verwijderen, de wieken en de kap aan de kettingen te leggen en de bliksemafleider vast te zetten. In zijn vrije tijd vindt hij het heerlijk om in oude archieven en het internet te snuffelen om de geschiedenis van molen De Zwaan in Liende, die al bestond in 1644 te onderzoeken. De Lange: ,,Ik kook elke dag en mijn vrouw vindt dat heerlijk en daarna kijken we graag tv. Rond half twaalf gaan we slapen.’’
Eigenlijk is Bert de Lange tegenwoordig invaller; dit jaar hoopt hij 90 te worden en hij komt er steeds meer achter dat als de molenaarsleerlingen de trap op rennen, hij er een beetje achteraan sjokt. Frans van Dinteren is sinds vorig jaar de vaste molenaar op de donderdag. Omdat beide mannen uit Bennekom komen, ligt het voor de hand dat ze regelmatig samen op de molen te vinden zijn. Van Dinteren vertelt dat hij drie jaar terug zijn molenaarsdiploma heeft gehaald. ,,Ik ben er mee begonnen toen ik stopte met werken, ik was werktuigbouwkundig constructeur. In eerste instantie werkte ik bij een andere molen, maar toen Bert daar achter kwam, heeft hij me naar Garderen gehaald.
Ik ben 71 en hoop nog een jaar of tien als molenaar te kunnen werken. Het is fantastisch om de macht van het weer en de wind van dichtbij mee te maken. Het mooiste is het als het aantal omwentelingen 60 per minuut is, dan zie je 240 keer een wiek voorbijgaan. Tussen de bedrijven door moet er natuurlijk ook nog allerlei onderhoud gepleegd worden en reparaties gedaan. En elke keer dat de molen draait, moeten we de bovenas smeren. Dat doen we met reuzel. We krijgen van een slagerij in Lunteren gratis buikspek. Dat smelten we dan per vier kilo heel rustig op 60 graden, de vaste delen die overblijven na het smelten gooien we weg en met de reuzel smeren we elke keer de bovenas. Bijenwas maken we ook zelf. Imkers uit de buurt komen raten brengen die ze niet meer gebruiken. Die smelten we ook en met de bijenwas die we uiteindelijk daarvan overhouden waxen we de bovenkammen, de tanden en het spoorwiel. Net als je ski’s maar dan anders’’, lacht hij.
De vraag naar molenaars en molenaarsleerlingen is groot, bij voldoende animo zou de molen in Garderen veel vaker kunnen draaien dan alleen de donderdag en zaterdag.
24 uur met…
We komen mensen zoals de wijkagent, dominee, verloskundige of huisarts vaak maar korte tijd in ons leven tegen. In deze serie willen we niet alleen een aantal openbare beroepen belichten, maar ook de mens achter het beroep. Meedoen? Stuur een mail en wellicht staat u binnenkort ook in de Veluwse Courant.
Door Ank Herstel
Foto’s Bram van de Biezen
Uit de Veluwse Courant van april 2021
