‘je moet heel veel geduld hebben’
REGIO – Molen de Duif in Nunspeet staat er nog steeds een beetje onttakeld bij zonder kap en wieken die fier de lucht in steken. De kap en de wieken zijn voor restauratiewerk ondergebracht bij Molenmakersbedrijf Berkhof in Zwartebroek. Molenmaker Daniel Hol werkt sinds een jaar of vijf bij Berkhof en mag zich inmiddels all round molenmaker noemen, hoewel hij elke dag nog wel iets nieuws leert. samen met nog een handjevol beroepsgenoten in Nederland houden ze de molens in takt. Om kwart voor zes gaat bij Daniel de wekker af, zodat hij om kwart voor zeven in de werkplaats is. ,,Maar ik moet ook wel eens met de bus naar een klus. Berkhof is ook een aannemerij, want er is niet het hele jaar werk voor het molenmakerswerk. Eerst koffie en dan doe ik dat wat gepland is voor de dag, vandaag ben ik aan het werk aan de bonkelaar,’’ zegt hij. Een bonkelaar is een groot houten aandrijfwiel met een metalen omranding. De bonkelaar is het bovenste wiel op de op de koningsspil en wordt door het bovenwiel aangedreven. De kammen zitten dwars in het wiel en worden met een houten spie geborgd.
Het is geen overbodige luxe dat er restauratiewerkzaamheden aan de Duif moesten plaats vinden, want van dichtbij is pas goed te zien dat de houtworm zijn (of haar) werk zeer grondig heeft gedaan aan de bonkelaar. ,,Wat er precies tijdens zo’n restauratie moet worden uitgevoerd, word bepaald door de molenadviseur, in dit geval van Reeuwijk. Die maakt van te voren een rapport op,’’ weet Daniel. Daniel moet onder meer de slechte segmenten demonteren en daar van hout een exacte kopie van maken. Daarbij gebruikt hij iepenhout. Hij laat een voorbeeld van een kam zien, waarvan het uiteinde is ingesmeerd met bijenwas. Door het gebruik van bijenwas lopen de houten kammen soepel in elkaar. ,,Het is bepaald dat het hout dat we voor restauraties van molens gebruiken bij voorkeur inlands hout moet zijn. Gelukkig ligt er in de loods een enorme voorraad hout, dus we kunnen nog wel even vooruit.’’ De delen die door de houtworm zijn aangetast moeten uitgezaagd worden en vervangen worden door een exacte kopie die hij zelf maakt. Wat maakt het werken als molenmaker zo aantrekkelijk voor Daniel? ,,Ik had als vooropleiding MBO all round timmerman gedaan en voor deze opleiding zocht ik een werkplek. Bij de molen in Kootwijkerbroek was een open huis en mijn vader zei me dat molenmaker wel iets voor mij was. Het scheelt misschien ook wel dat hij bij Gijs-Jan Berkhof in de klas heeft gezeten,’’ lacht hij. Voor het beroep van molenmaker is geen beroepsopleiding. Er is wel een soort restauratieopleiding, maar die richt zich meer op landhuizen en kastelen. ,,Wij zijn een erkend leerbedrijf,’’ vult Gijs-Jan Berkhof aan. Gijs-Jan Berkhof heeft een aannemingsbedrijf, maar heeft in 2007 het huidige molenmakersbedrijf overgenomen. ,,Wij geven hier een interne opleiding en ik kan nog wel wat personeel gebruiken,’’ zegt hij terloops. We gaan terug naar Daniel, die ondertussen gedurende dag een paar keer koffiepauze heeft gehouden en tussen de middag met de aanwezige collega’s zijn brood heeft opgegeten. Over welke eigenschappen moet je eigenlijk beschikken als je molenmaker wilt worden? Daniel: ,,Je moet sowieso geduld hebben. Je werkt als het ware in de tweede dimensie, alles beweegt en draait bij een molen, je moet rekening houden met de wieken die krachten overbrengen. Je bent eigenlijk aan het werk aan een bewegend monument. Het mooie van molens is, dat alles zoals het gemaakt is, het allemaal uit elkaar te halen is. Daarom kunnen we gemakkelijk elementen vervangen. Meestal staat de radio aan, maar als ik een ingewikkeld stukje moet uitmeten en inzetten, dan moet ik me echt kunnen concentreren en gaat de radio uit. Maar het leuke van dit werk is dat je steeds iets nieuws aan het doen bent. Als de bonkelaar klaar is, ga ik weer werken aan de wieken. De wieken van de Duif zijn helemaal doorgeroest en de nieuwe roeden zijn gemaakt van staal, wij gaan in de werkplaats het nieuwe houtwerk eraan maken, dat gebeurt doorgaans één keer in de dertig jaar. En natuurlijk kom je tijdens het werk dingen tegen die niet voorzien zijn. Het gebeurt ook wel eens dat we bijvoorbeeld in Zeeland aan het werk zijn en dat we dan met een ploeg een week in de kost zitten.’’ Gijs-Jan Berkhof: ,,In het handboek voor de molenbouwer staat dat een timmerman timmert en soms denkt en een molenmaker denkt en soms timmert.’’
Daniel voelt zich als een vis in het water in zijn bijzondere beroep, maar de eerlijkheid gebiedt hem om te zeggen dat er toch een paar nadelen aan het mooie vak kleven. Daniel: ,,Ik ben nu binnen aan het werk, maar je moet ook regelmatig buiten je werk doen, ook als het regent. En wat dacht je van die zes trappen die je de hele dag op en af moet lopen.’’ Om kwart voor vijf is het tijd om de werkplaats te verlaten en op huis aan te gaan. In zijn vrije tijd is Daniel nieuwsfotograaf. Hij is aangesloten bij een persbureau, waarvoor hij beeldmateriaal levert. Daar komt geen bonkelaar aan te pas! Sinds vorig jaar heeft hij voor zijn vakantie het buitenland, en dan met name Italië ontdekt. ,,Ik kijk op vakantie niet speciaal naar molens, hoor,’’ zegt hij. Ik ben er niet door geobsedeerd, maar vind het wel leuk dat ik wat erover kan vertellen. ,’’ besluit hij.
24 uur met…
We komen mensen zoals de wijkagent, dominee, verloskundige of huisarts vaak maar korte tijd in ons leven tegen. In deze nieuwe serie willen we niet alleen een aantal openbare beroepen belichten, maar ook de mens achter het beroep. Meedoen? Stuur een mail naar redactie@develuwsecourant.nl
Door Ank Herstel. Foto’s Maarten van de Biezen.
