HULSHORST – Als een gemeente op haar grond wil bouwen is zij verplicht eerst een archeologisch onderzoek te laten verrichten op locaties die kansrijk zijn. Zo ook dus voor de bouwplannen in de omgeving van de Klarenweg/Vlakken Eng in Hulshorst. De opdracht werd verstrekt aan ADC Archeoprojecten in Amersfoort. Meestal worden er eerst een aantal proefsleuven worden gegraven om te zien of er iets te ontdekken valt. En zie daar het is raak. En dus werd onder leiding van de regionale archeoloog Maarten Wispelwey een onderzoek ingesteld. Nadat eerst een halve meter akkergrond aan de kant was gezet kwamen de onderzoekers uit op het niveau waarop de eerste bewoners hun boerderijen bouwden. Voor de leek wat ,vreemde’ zwarte plekken op een halve meter diepte, maar voor de archeoloog het sein om hier verder onderzoek naar te doen, want zeer waarschijnlijk gaat het hier om één of meer boerenhoeves. Ook Nunspeter Peter Veen wordt hiervan op de hoogte gesteld. Peter Veen: ,,Als historisch geograaf word ik door Maarten Wispelwey soms betrokken bij dit soort ontdekkingen. Hij weet dat ik bijzonder geïnteresseerd ben in de geschiedenis van het oude landschap in onze gemeente. Het is altijd weer boeiend om te onderzoeken hoe oude boerderijen het landschap vorm hebben gegeven. In het boek “Van Kloostergoed naar Heerengoed” hebben we als werkgroepje binnen de Heemkundige Vereniging Nuwenspete deze geschiedenis uitgebreid beschreven.
Van de bisschop en de keizer
Met Peter gaan we terug in de tijd en komen terecht bij de bisschop van Utrecht, wiens positie na 900 steeds belangrijker werd. Hij ontving van de Duitse keizer steeds meer gronden waaronder ook de Veluwe. De bewonings-en nederzettingsgeschiedenis van dit gebied vertoont een nauwe samenhang met de kersteningsactiviteit van de kerk van Utrecht. De bisschop moedigt kloosters en kapittels aan om aan de slag te gaan op de Noord Veluwe. Als oudste bewijs voor bewoning van de Nood-Veluwe gelden de charters waarin aan prediker Ludger eigendommen werden geschonken, die later werden beheerd door het klooster in Werden (nabij Essen in Duitsland). De oorsprong van deze bewoners moet gezocht worden op de hogere plateaus van de Veluwe.
De bewoners vormden al gauw parochies en een pastoor was verantwoordelijk voor de zielszorg. Eén van die kapittels was het kapittel van Sint Marie die in het jaar 1098 werd opgericht. Dit kapittel krijgt veel woeste grond die ontgonnen moest worden. In de 12de eeuw wordt de basis gelegd van het landschap zoals we nu nog steeds kennen in Nunspeet en omgeving.
Buurschap Hulshorst
Peter Veen: ,,We gaan ervan uit dat zo’n duizend jaar geleden groepen ontginners zijn gekomen naar Nunspeet en omgeving om de ontginning van de woeste gronden aan te pakken in opdracht dus van het Kapittel van Sint Marie. Al de werkzaamheden werden geleid vanuit de hoeve Selhorst nabij Harderwijk waar ook de pacht werd verzameld voor vervoer naar het kapittelgoed in Utrecht. In Nunspeet en Hulshorst werden vijf boerderijen gebouwd, waaronder de Clarenhof nabij de huidige Clarenweg in Hulshorst. De oudste versie van de Clarenhof zal zijn gebouwd rond 1150. Waarschijnlijk is de hoeve later verplaatst richting de Harderwijkerweg. Toen we het boek schreven wisten we nog niet precies waar de eerste Clarenhof-boerderij heeft gestaan. Tijdens de eerste opgraving in 2008 in de vorm van proefsleuven was wel duidelijk dat die locatie moest worden gezocht zo halverwege het Molenpad en de Harderwijkerweg. Omdat de bouwplannen nu concreet worden was het nodig een zogenoemd vlakdekkend onderzoek te doen.”
Gevonden grondsporen
Dan komen de foto’s tevoorschijn die Peter ter plekke heeft gemaakt. Peter: ,,De foto’s geven een beeld van de eerste resultaten van dit onderzoek. De verdere resultaten in de vorm van onderzoek naar oude gewasresten volgen later nog. Tijdens het onderzoek zijn weinig scherven gevonden van aardewerk. Maar wel zijn de sporen aangetroffen van een tweetal middeleeuwse boerderijen, die wel moeten dateren uit het midden van de 12de eeuw. We noemen dat grondsporen. Ze zijn te herkennen aan donkere, ronde vlekken in de oorspronkelijke zandbodem. Die donkere vlekken zijn de resten van de houten palen die het geraamte vormden van de boerderijen. Ook werd een ronde spieker aangetroffen waarin het graan werd opgeslagen. En een waterput werd eveneens aangetroffen. Al deze sporen werden dus aangetroffen onder een akkerlaag die een halve meter dik was. Deze akkerlaag is het resultaat van de eeuwenlange bemesting met stalmest. De oude bewoningssporen dateren dus uit de tijd daarvoor, toen akkers nog niet permanent werden gebruikt. De vraag is nog wel of de twee aangetroffen boerderijen in dezelfde periode zijn gebouwd of na elkaar. Het is nu aan ADC archeoprojecten uit Amersfoort om uiteindelijk helderheid te verschaffen over deze vondsten in de Hulshorster bodem”.
Het fraai geïllustreerde boek “Van kloostergoed naar herengoed” van de Heemkundige Vereniging Nuwenspete is verkrijgbaar bij de plaatselijke boekhandel en bij de Heemkundige Vereniging.
Door AG. Foto’s Bram van de Biezen.
