REGIO – ,,Toen mijn vrienden en ik net met onze hobby waren begonnen, zagen we een keer tegen de ochtend een heel helder object, laag in het oosten. Het bewoog heel snel horizontaal en verticaal. We zeiden al tegen elkaar dat het een UFO was, totdat het tot ons doordrong dat we naar Venus zaten te kijken.
Als die zo laag staat, kijk je door een dikke laag lucht en door die luchtonrust gaat het beeld een beetje trillen,’’ zegt Koen Miskotte. Miskotte was als 12-jarige jongen getuige van een vallende ster en vanaf dat moment is zijn interesse in het heelal aangewakkerd en nooit meer gedoofd. Miskotte: ,,Dan ga je toch een beetje denken van wat dat geweest zou zijn en dat probeer je dan uit te zoeken in de bibliotheek. Ik kwam al snel in contact met mensen die daar ook mee bezig zijn en dan ga je zelf ook waarnemen. Een aantal mensen uit die begintijd ken ik al vier decennia; die jongens hebben me geholpen. Maar de doorslaggevende factor is doorzettingsvermogen om de wil en het plezier te hebben in het waarnemen buiten in het veld. Met de vrienden van toen die ook in sterrenkunde geïnteresseerd waren, heb ik later een soort clubje opgericht. Elke heldere nacht gingen we vallende sterren kijken en als het bewolkt was gingen we naar de kroeg. Mijn vader werkte in die tijd bij de waterleidingmaatschappij in Harderwijk en die had geregeld dat we op de stenen watertoren mochten. Die staat in het bos en heeft een groot plat dak. Daar hebben we van 1980 tot 1993 waarnemingen gedaan. Helaas nam de lichtvervuiling dermate toe dat we moesten stoppen op die locatie. Lichtvervuiling is de grootste bedreiging van mijn hobby.’’
Van een jongen van 12 die geen idee had wat hij zag vliegen heeft Miskotte zich in de loop der jaren ontwikkeld tot een veelgevraagde auteur en waarnemer. Van 2005 tot 2018 was hij hoofdredacteur van het tijdschrift Radiant, Journal of Dutch Meteors Society; hij publiceert in wetenschappelijke tijdschriften en verleende zijn medewerking aan de Engelstalige standaardwerken van astronoom en vriend Peter Jenniskens. Voor zijn vele waarneemwerk ontving Miskotte in 2008 de prestigieuze Dr. J. van der Biltprijs en werd in dat zelfde jaar een planetoïde naar hem vernoemd. ,,Ik heb mijn eigen rotstuintje,’’ lacht hij. ,,Het is een rotsblok van 2,7 km groot met de naam Miskotte, die zijn rondjes om de zon draait.’’
Zijn speciale aandacht gaat uit naar meteoren en wat dat precies zijn verduidelijkt hij voor de leken onder ons. ,,We kennen drie uitdrukkingen: een meteoroïde, dat is een stofdeeltje dat in de ruimte zweeft. Als dit in de atmosfeer terechtkomt op ongeveer 100 kilometer hoogte wordt het door de wrijvingshitte met de lucht moleculen verhit en gaat het licht uitstralen, dan noemen we het een meteoor, die wordt in de volksmond ook wel een vallende ster genoemd. Als daar uiteindelijk vaste delen van overblijven die niet verdampen, dan wordt het een meteoriet genoemd.’’ Miskotte laat een paar stukjes meteoriet zien die vrienden voor hem hebben meegenomen. Het ene stuk uit Oeganda is van steen. De smeltkorst is hier goed zichtbaar en de andere meteoriet komt uit de inslag in Rusland van 1947, deze bestaat voor 100 procent uit ijzer.
,,Tijdens de Perseïdenzwerm die elk jaar in augustus te zien is, ga ik op reis naar donkere locaties zoals Zuid Frankrijk of La s Palma s,’’ vervolgt hij. ,, Op zeker moment gingen we met een man of vier naar Zuid Frankrijk voor waarnemingen. De lucht is daar veel schoner en het is donkerder. Met zijn vieren namen we net zo veel waar als 30 waarnemers in Nederland. Soms ga je voor een paar dagen naar het buitenland voor waarnemingen, maar als je dan thuis bent, heb je het idee dat je een week of langer weg bent geweest. Je maakt veel mee, want overdag gaan we de omgeving verkennen en maken we lol met elkaar en dat alles bij elkaar maakt het een leuke hobby. Maar ik ga ook af en toe hier naar buiten, dan neem ik mijn stretcher en warme slaapzak mee en ga ik op de hei naar de hemel kijken. De Schaapskooi in Ermelo is bijvoorbeeld zo’n locatie waar het donker genoeg is om iets te zien.’’ Alles wat Miskotte ziet, wordt genoteerd. Hij heeft ondertussen al 90.000 meteoren gezien; met het blote oog, want dat vindt hij de leukste manier om waar te nemen. Sinds 2000 stuurt hij zijn bevindingen naar een internationale databank waar astronomen dan weer gebruik van maken om allerlei analyses te maken. ,,Die data is belangrijk voor astronomen, want zo kunnen ze gebruikt worden voor risico analyses voor onder andere satellieten. Het gebeurt zelden, maar als er een sterrenregen optreedt, ik heb dat twee keer in mijn leven mogen aanschouwen, dan is de deeltjesdichtheid zo dicht dat het een gevaar kan opleveren voor satellieten. Je wilt toch niet dat er een communicatie satelliet of een weersatelliet die tropische cyclonen voorspelt wordt geraakt. Ze kunnen dan eventueel de satelliet iets draaien zodat de oppervlakte ervan verkleind wordt. Dit werk is belangrijk voor de wetenschap en wordt zeer gewaardeerd.’’ Omdat hij veel waarneemt, kreeg hij ook de kans om mee te gaan op wetenschappelijke expedities. ,,In november is de Leoniden meteorenzwerm actief. Ik mocht twee keer mee naar China om daar waarnemingen te doen. We mochten zelfs op de sterrenwacht verblijven. Dat waren voor mij hoogtepunten. Vooral die in 1998 waar we op een Chinese radiosterrenwacht in de woestijn verbleven in de uitlopers van de Himalaya op 3000 meter hoogte. Het vroor er 22 graden en we hebben zes nachten op rij maar liefst zes uur waarnemingen gedaan. Hoogtepunt was de waarneming van onverwachte Leoniden vuurbollen.’’ Het waarnemen van vuurbollen en sterrenregens heeft er nog niet toe geleid dat Miskotte geen oog meer heeft voor simpeler zaken. ,,Je kunt het hele jaar meteoren zien en ik ben bakker en begin om 06.00 uur ‘s morgens. Als het helder weer is dan slaap ik een paar uurtjes en ga ik er om een uur of 02.00 uit om waarnemingen te doen. Aansluitend ga ik dan door naar mijn werk. Ik kan op zulke momenten ontzettend genieten van de natuur om me heen die ontwaakt, de geluiden die je hoort en nu, in het voorjaar, de vogels.’’
De ‘meteoren CV’ van Miskotte is ellenlang; zo werkt hij ook mee als deelnemer aan het CAMS netwerk (Camera’s for Allsky Meteor Surveillance) geleid door NASA. Hiertoe heeft hij vier bewakingscamera’s op het dak van zijn huis staan en ondertussen heeft hij met dit systeem al 50.000 meteoren vastgelegd. Daarnaast staat er ook een geautomatiseerde all sky camera als onderdeel van het European Network die heldere vuurbollen fotografeert met als doel het inslagpunt van eventuele meteorieten te berekenen. Behalve de lichtvervuiling die hij als bedreiging voor zijn hobby ziet, voorziet Miskotte ook dat de satellietconstellaties van Elton Musk in de toekomst voor problemen gaan zorgen. Maar dat staat nog in de sterren geschreven!
Door Ank Herstel
