Kunst heeft de bedoeling de kijker te raken
De Nunspeetse Wim Bakker is kunstenaar. Hij noemt het zijn ‘passie’. Zijn werk is geometrisch abstract , ritmisch en naamloos. ‘Een naam geven aan een schilderij richt de aandacht van de kijker, maar iedereen kan bij het kijken iets anders zien en ervaren.’
Van de kunst kon Wim niet leven. Er moet ook brood op de plank komen, dus heeft hij een gevarieerde loopbaan achter de rug. ‘Ik ben in Amsterdam geboren en heb Sociale Verzekeringen gestudeerd. Ik werkte in de buitendienst, deed alle wetten, zoals de werkloosheidswet en de arbeidsongeschiktheidswet. In de praktijk betekende dit dat ik mensen vaak slecht nieuws moest brengen. Daar werden zij en ik zelf ook niet gelukkig van. Toen onze kinderen één en vier jaar jong waren besloten wij uit Amsterdam te vertrekken en zo zijn we meer dan dertig jaar geleden in Nunspeet beland. Ik werd vrijwilliger bij de Stichting Valentijn, die alleenstaande minderjarige asielzoekers opving. Dat was mooi om te doen en een positief tegenwicht tegen het niet gelukkig makende werk in de buitendienst. Bij Valentijn werd mij op een goed moment een baan aangeboden en die heb ik met beide handen aangegrepen. Ook mijn vrouw is daar gaan werken. Maar toen de deuren van de opvang werden gesloten waren we beiden werkloos. Heel toevallig zocht het Emaus college in Ermelo toen net een docent beeldende vorming en zo werd ik docent. Ik begon in die tijd – ik was inmiddels al een eind in de veertig – aan de vijfjarige opleiding beeldende kunst en vormgeving bij Hogeschool Windesheim in Zwolle. Mijn baas in Ermelo waardeerde en stimuleerde dat. Na mijn pensionering heb ik mij als zelfstandig kunstenaar gevestigd.’
Al die jaren is Wim in zijn vrije tijd blijven schilderen. Van de schuur in de tuin is een gezellig atelier gemaakt. Het staat en hangt vol met werk van Wim en van zijn cursisten. De cursus moderne schilderkunst van 1850 tot heden gaf hij lang en met plezier. Maar nu is dat verleden tijd, want deze cursus geeft hij zelden meer. Hij geeft daarnaast ook een theorie- en praktijkcursus Schilderen. Een lesgroepje is al zes jaar voor deze cursus bij hem blijven ‘hangen’. Nog steeds komen zij een keer per week in Wim’s atelier om verder te groeien in de schilderkunst.
Van figuratief naar abstract
Wim ontwikkelde zich van figuratief naar abstract schilder. Abstracte kunst is voor veel mensen moeilijker te begrijpen dan figuratief werk. Over hoe die verandering in z’n werk gaat vertelt Wim: ‘In elke cursus die ik gaf, vroeg ik deelnemers om te beginnen met het tekenen van iets concreets. Dat kan van alles zijn, van een theekopje tot een doosje lucifers. Hoe beter je kijkt, hoe meer je gaat waarnemen: wat is de lichtinval, het volume, kleur, glans, etcetera. En vervolgens verbeeld je in een paar minuten wat je ziet. Hoe vaker je dat doet hoe beter je erin wordt. Het is dus een kwestie van aandachtig kijken. Vervolgens kun je wat je ziet ook gaan vervormen. Daar begint de abstractie. Abstract werk is een andere wereld, waar je als schilder met huid en haar wordt ingezogen en dat kost heel veel energie. Daarom wissel ik abstract schilderen soms af met het maken van tekeningen.
Tot 1850 maakten schilders buiten schetsen en werkten de schets later in hun atelier uit. Maar in 1850 werd verf in tubes uitgevonden. Dat veranderde alles. Als schilder kon je buiten ook direct schilderen wat je zag. Dat gaf veel nieuwe invloeden: je voelt de wind waaien, er valt regen, wolken veranderen. Het is de tijd waarin schilders twee dingen nodig hadden: de ongerepte natuur en de kroeg. Want in de kroeg praat je met elkaar over de schilderkunst. Het is de periode die in de kunststroming het ‘Realisme’ wordt genoemd, ongeveer tussen 1850 en 1870. Maar als schilder heb je behoefte aan vernieuwing in je werk. Het impressionisme kwam op en het expressionisme, etcetera en zo ontwikkelen zich steeds nieuwe stromingen.’
Verstoringen
Wim schildert nu geometrisch abstract werk. Zijn werken krijgen geen naam, want het is aan de kijker om er wel of niet iets in te zien. Hoe beter je naar zijn werk kijkt, hoe meer subtiliteit je erin ziet. ‘Ik probeer in mijn werk het perspectief weg te laten, ritme aan te brengen, maar er ook een verstoring of een eigenaardigheid in te voegen.’ De verstoringen in zijn werk vallen op: in het ene schilderij zit een scheef stuk, bij een ander schilderij lijkt alsof er een scheur in een deel van het schilderij zit, of er staan twee kleine zwarte strepen die bijna opgeplakt lijken te zijn. Wim: ‘Soms geven cursisten mij inspiratie, soms speelt het toeval een rol. Je kunt bijvoorbeeld een stuk papier versnipperen en al die snippers dan in een keer laten vallen. Dat is het dan. Maar wij mensen willen ordenen, dus je gaat dan schuiven met de snippers. Schilderen is ook ordenen.’
Mysterieus
‘Abstracte schilderkunst heeft iets mysterieus in zich. Denk maar aan de schilderijen van Rothko, die grote kleurvakken schilderde, wat een religieuze ervaring bij de kijker kon oproepen, zoals Rothko zelf zei. Wij waren eens bij een tentoonstelling van zijn werk en je kon als bezoeker een kwartier alleen in een ruimte zitten kijken naar een van zijn schilderijen. Dat kan dan emotie oproepen, zoals dat ook met mij en mijn vrouw gebeurde toen wij daar in die ruimte zaten. Wat dat is, is niet echt uit te leggen. Kunst hoeft niet per sé mooi te zijn, het is vooral de bedoeling om de kijker te ráken. Je kunt het zien als een vorm van meditatie, waarbij je je als kijker kunt afvragen: wat gebeurt er nou met me?’
Wim is inmiddels ook vrijwilliger bij het Noord-Veluws museum in Nunspeet. Als je geluk hebt en je bezoekt het museum wanneer hij er is, is er altijd een kans dat hij meer kan vertellen over wat er allemaal te zien is. Bij het museum kun je altijd een aanvraag voor een rondleiding doen; er zijn meerdere rondleiders die dit op vrijwillige basis doen.
Info: atelierwimbakker.com
Door Greet Kappers
Foto’s Bram van de Biezen
