NUNSPEET – Beroepsmatig is Joop Erbé nog nooit met hout in aanraking gekomen. Misschien heeft hij ooit een houten stuurwiel vastgehouden tijdens zijn opleiding tot stuurman, maar uiteindelijk was dat toch niet het beroep waar hij mee uit de voeten kon. Na zijn werkzame leven in de horeca heeft Joop zichzelf op zijn vijftigste met pensioen gestuurd en zocht hij iets voor zichtzelf. Het is uiteindelijk houtdraaien geworden.
,,Mijn vader draaide vroeger een beetje hout om wat bij te verdienen. In de winter had hij behoorlijk wat tijd en toen is hij op zijn eigen houtje hout gaan draaien want opleidingen bestonden er niet. Als jongetje stond ik vaak te kijken als hij bezig was. Hij maakte relatiegeschenken voor de Fijnhouthandel in Amsterdam, die leverden hem ook het hout. Ze kwamen meestal met tropische houtsoorten zoals teak, wengé, zeebrano en nog meer houtsoorten. De meeste soorten mogen nu niet meer geïmporteerd worden. Door ernaast te staan heb ik veel over houtsoorten en hun eigenschappen geleerd. Ik herken nu nog met mijn neus de typische geur die vrijkomt als hout bewerkt wordt.’’
Toen Joop zijn vervroegde pensioen zag naderen schafte hij een houtdraaibank aan en nam hier en daar lessen bij gerenommeerde Nederlandse houtdraaiers. Joop: “Die hobby is dus uitgegroeid naar een uit de klauwen gelopen hobby”. Dat betekent dat er in de schuur nu vier draaibanken staan en nog een paar andere grote machines. Joop geeft al vijftien jaar houtdraailes. Lessen zijn nu vaste programma’s. ,,De lessen zijn geëvalueerd door de jaren. Cursisten hebben, zonder dat ze het wisten, meegewerkt aan het verbeteren van mijn lesmethodes. Het is leuk om dit ambacht door te geven want anders gaat het naar de bliksem. Ik dacht dat ik best wel aardig kon houtdraaien, zeker nadat ik in het buitenland bij hele grote jongens, onder ander in Ierland, les heb genomen, maar ik ben tot de ontdekking gekomen dat ik door het lesgeven een veel betere houtdraaier ben geworden. Je gaat anders naar jezelf kijken en je moet iedereen die achter een draaibank staat corrigeren op zijn of haar houding en techniek. Ja, er zijn gelukkig net zo veel vrouwen als mannen die op les komen. De ervaring heeft me geleerd dat ik het hoor als er iets fout gaat, maar om dat over te brengen op anderen, moet je je veel dieper in de materie en achterliggende techniek verdiepen. Ik kreeg vragen waar ik zelf nog nooit over heb nagedacht en daardoor ben je veel eerder in staat om dingen op te vangen en op te lossen.’’
Joop geeft verschillende cursussen, zowel voor beginners als gevorderden. Er zijn ook specialisatielessen en privé lessen te volgen. Voor wie nog nooit iets met hout gedaan heeft is de snuffelcursus. Die is bedoeld om kennis te maken met de techniek en om te zien of het leuk is. Joop: ,,Houtdraaien is best een dure hobby. De draaibank kost een hoop geld, het gereedschap is duur, je moet er een plek voor hebben en het geeft een hoop rommel. Maar als je er een keer bezig mee bent geweest, dan loopt de hobby vaak uit de hand en wil je verder. Dan heb ik een cursus die uit acht delen bestaat, maar dan moeten ze thuis een draaibank hebben, want de cursus heeft huiswerk. Als ze thuis geen draaibank hebben, dan verhuur ik een portable draaibank, die kunnen ze zo mee nemen. En ze krijgen een set gereedschap mee die ze elke keer als ze terug komen moeten slijpen want beitels en gutsen moeten ze zelf leren slijpen. Dat wordt dan een heel persoonlijk stuk gereedschap. Ze slijpen ze zoals ik ze dat vertel, maar naarmate ze zich verder gaan ontwikkelen, ontwikkelen ze net als met schrijven hun eigen handschrift. Het is met houtdraaien niet veel anders want je doet het met je handjes. De beitel of guts, dat is een holle beitel, is het verlengde van je handen. Op een gegeven moment mag ik hopen dat ze een eigen techniek gaan ontwikkelen. Als ze dan zeggen dat ze het liever op een andere manier doen, wie ben ik dan om te zeggen dat het zo niet mag? Ik zet cursisten op een veilige manier op het paard zodat ze leren welke kant het paard op moet en als je domme dingen doet dan waarschuwt het paard, die springt dan onder je vandaan,’’
Veiligheid staat voorop tijdens het houtdraaien, gelukkig zijn er nog nooit persoonlijke ongelukken gebeurd. Maar soms overschatten cursisten zichzelf en gaan ze door het schaaltje heen! ,,Ja, het is natuurlijk wel de bedoeling dat je zo draait dat er een bodem overblijft,’’ lacht Joop. Het werk wat Joop maakt schuurt volgens hem tegen kunst aan omdat het origineel is. Maar om kunst te maken moet je het ambacht beheersen. Met de 30 jaar ervaring die Joop heeft vindt hij zichzelf nog maar redelijk volleerd. ,,Het is zo jammer als het ambacht er niet meer is, dan zullen een aantal dingen verdwijnen,’’ zegt hij. Joop vindt het leuk om het houtdraaien zo puur mogelijk te houden en is er geen voorstander van om hout met allerlei materialen zoals epoxy vol te gieten. ,,De epoxy maakt het eindproduct star, je voelt randjes en je krijgt glitters die er niet in horen. Maar sommige mensen vinden het prachtig en dat moeten ze beslist blijven doen.’’
Joop gebruikt inlandse houtsoorten. Meestal boomdelen die hij zorgvuldig uitzoekt en in diverse diktes laat zagen en verwerkt deze nat of droog. Het zoeken, slepen en conserveren van hout kost volgens Joop veel meer tijd dan het draaien zelf.’’
Soms werkt hij vanuit een idee dat hij in zijn hoofd heeft en zoekt hij daarvoor een stuk hout uit en soms gaat hij uit van de vorm van het hout. Joop: ,,Soms zegt het hout ‘gooi mij niet in de kachel, maar maak er iets leuks van’ en dan bepaalt het hout wat ik er van maak. En af en toe wordt je dan verrast door iets wat in het hout zit zoals ijzer, prikkeldraad of een kogel die erin is gegroeid of verkleuringen. Je kunt er dan een beetje mee spelen, maar over het algemeen gooi ik meer hout weg dan dat ik kan gebruiken.’’ Eén van zijn pronkstukken is een grote schaal die twee en half jaar heeft gestaan voor Joop hem klaar vond. De basis woog 70 kilo en moest eerst met een motorzaag een beetje rond worden gemaakt. Vervolgens ging Joop, zoals hij zegt, Moeder Natuur een beetje pappen en nathouden met een natte dweil hier en een föhn daar, maar het eindresultaat mag gezien worden. Joop is het gelukkigst als hij met niets anders bezig is dan met een beitel en een stuk hout, de geur van het hout en zijn vingers in de houtkrullen. www.houtdraaier.com
Door Ank Herstel
Foto’s Bram van de Biezen
Ambachtslieden werken doorgaans met passie en beheersen hun vak tot in de perfectie en uiteindelijk gaat het erom hoe het product gemaakt of de dienst geleverd wordt. De komende tijd laat de Veluwse Courant ambachtslieden die oude óf nieuwe ambachten beoefenen graag aan het woord.
Meedoen? Stuur een mail naar
redactie@develuwsecourant.nl
